Zastosowanie modelu "?terytorium-miejsce-skala-sieci powiązań?" w analizie miejskich planów adaptacji do zmian klimatu

Application of the "?territory-place-scale-network?" framework in the analysis of urban climate adaptation plan

Zarys treści: Od stycznia 2017 do stycznia 2019 roku w czterdziestu czterech polskich miastach liczących, co do zasady, ponad 100 tys. mieszkańców realizowano z inicjatywy Ministerstwa Środowiska projekt opracowania miejskich planów adaptacji do zmian klimatu (dalej jako MPA). Dokumenty te mają w założeniu ułatwić prowadzenie adekwatnych działań w odpowiedzi na zjawiska takie jak powodzie czy gwałtowne ulewy. W treści przyjętych planów można dostrzec sposób postrzegania przez władze publiczne skutków zmian klimatycznych i relacji społeczno-przestrzennych związanych z dostosowywaniem się do tych zmian. Do analizy dokumentów planistycznych autor wykorzystał teoretyczny model "terytorium-miejsce-skala-sieci powiązań" (ang. territory-place-scale-network), który pozwala na uchwycenie złożoności relacji społeczno-przestrzennych na danym terytorium i ich potencjalnego wpływu na działania instytucji publicznych. Celami autora opracowania były: 1) zaprezentowanie genezy i założeń modelu "terytorium-miejsce-skala-sieci powiązań" i weryfikacja możliwości jego zastosowania w odniesieniu do skali miasta; 2) przedstawienie ram formalnych opracowania MPA i ustalenie: a) w jakim zakresie wymiary relacji społeczno-przestrzennych ujęte w modelu teoretycznym zostały uwzględnione w treści MPA, b) jakie konsekwencje mogą z tego wyniknąć podczas wdrażania. W toku badań przeprowadzono pogłębioną analizę literatury przedmiotu i dokumentów strategicznych na poziomie Unii Europejskiej i Polski, skorzystano też z ogólnodostępnych zasobów instytucji publicznych. Do analizy miejskich planów adaptacji do zmian klimatu wykorzystano program MAXQDA. Ustalono, że autorzy MPA odnoszą się przede wszystkim do wymiaru miejsca i w węższym zakresie do pozostałych wymiarów relacji społeczno-przestrzennych, tj. terytorium, skali i sieci powiązań. Z jednej strony należy docenić znaczenie prac nad planami w kontekście mobilizacji zasobów wewnątrz urzędów i zebrania poważnej ilości danych na temat skutków zmian klimatycznych dla dużych polskich miast. Z drugiej jednak mniej szczegółowe odniesienia do społecznych i przestrzennych aspektów konsekwencji zmian klimatycznych dla miast mogą utrudnić wdrażanie tych dokumentów w praktyce.

Słowa kluczowe: model "terytorium-miejsce-skala-sieci powiązań", zmiany klimatu, miejskie plany adaptacji, MPA, współzarządzanie

Słowa kluczowe (w języku angielskim): TPSN, territory-place-scale-network, climate change, urban climate adaptation plans, governance

Fiedeń Ł., Anielska K., Świgost-Kapocsi A. (red.), 2020, Współczesne problemy i kierunki badawcze w geografii, IGiGP UJ, Kraków, s. 31-57.

Instytut Geografii i Gospodarki Przestrzennej UJ

ISBN 978-83-64089-59-6